ذوالقرنین - کوروش - امام صادق(ع):

شبهه:

در یک سخنرانی شنیدم امام صادق علیه سلام ذوالقرنین را عبدالله بن ضحاک معرفی کردند، سخنران گفته است ضحاک همان آستیاگ پدر بزرگ کوروش است پس کوروش همان ذوالقرنین است آیا درست؟

پاسخ:

1️⃣ اینکه کوروش از پدر بزرگ مادری، به قوم ماد متصل باشد و پدر بزرگ وی #آستیاگ یا آژی دهاک باشد شدیدا مورد تردید است.

باستان شناسان و تاریخدانان متعددی بیان کرده اند که کوروش هیچ ربطی به آستیاگ ندارد که برای نمونه چند مورد را بیان میکنم :

۱.کت مورخ مشهور یونانی :

کت که در دربار هخامنشیان زندگی می کرد گفته است؛آستیاگ هیچگونه قرابتی(نسبت) با کوروش نداشت.

(حسن پیرنیا، ایران باستان، جلد اول، ص ۲۴۰)

۲.ماریا بروسیوس : 

ماریا بروسیوس تاریخدان و ایران شناس مشهور این نظر را که آستیاک و کوروش بایکدیگر نسبت خانوادگی داشته باشند را شدیداً رد میکند و آنرا یک دروغ برای همراه کردن مردم ماد و تایید کوروش نزد آنها میداند.

(ماریابروسیوس،ایران باستان،صفحه۲۶)

۳.والترهینتس :

والتر هینتس، تاریخدان،زبان شناس بزرگ آلمانی صراحتا بیان میکند اینکه کوروش از طرف مادری به آستیاگ پادشاه ماد ربط داشته باشد یک دروغ بزرگ تاریخی است که آنرا پارسیان برای مشروعیت بخشی و همراهی قوم ماد مطرح کرده اند.

(والتر‌هینتس‌،داریوش و ایرانیان،ترجمه پرویز رجبی،نشرماهی،صفحه۹۲ و ۹۳)

2️⃣ این روایت، آنگونه که شیخ صدوق نقل کرده، از جهت سند، مرفوع است. یعنی سند آن افتادگی دارد و لذا به خودیِ خود حجیت ندارد، دیگران نیز این را روایت را از شیخ صدوق نقل کرده اند.

(شیخ صدوق، الخصال، قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1362، ج 1، ص 255.)

3️⃣در مقابل این دست روایاتِ ضعیف‌السند، روایاتی داریم منسوب به اهل بیت علیهم السلام که می‌گویند ذوالقرنین جوانی از اهل روم بود.

متن روایت: قَالَ: جِئْتُمْ تَسْأَلُونِّی عَنْ ذِی الْقَرْنَیْنِ، قَالُوا: نَعَمْ، قَالَ: کَانَ غُلَاماً مِنْ أَهْلِ الرُّومِ ثُمَّ مَلَکَ، وَ أَتَى مَطْلِعَ الشَّمْسِ وَ مَغْرِبَهَا، ثُمَّ بَنَى السَّدَّ فِیهَا. قَالُوا: نَشْهَدُ أَنَّ هَذَا کَذَا.

سند: عبد الله بن جعفر حمیرى، قرب الإسناد، قم: مؤسسة آل البیت، 1413 هجری قمری، ص 322؛ فیض کاشانى، تفسیر الصافی، تهران: مکتبه الصدر، 1415 هجری قمری، ج 3، ص 258؛ شیخ حویزی، تفسیر نور الثقلین، قم: انتشارات اسماعیلیان، 1415 هجری قمری، ج 3، ص 293.

4️⃣ بر فرض اینکه نام عبداللّه ابن ضحاک را قبول کنیم در روایات آمده عبداللّه ابن ضحاک ابن سعد (در برخی نسخه ها آمده است مَعد) یعنی نام جد عبداللّه ، سعد یا مَعد بوده و تطبیق آن با کوروش هخامنشی صحیح نیست

سند: شیخ صدوق، الخصال، ترجمه یعقوب جعفری، قم: نسیم کوثر، 1382، ج 1، ص 369؛ شیخ صدوق، الخصال، ترجمه مرتضی مدرس گیلانی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات جاویدان، 1362، ج 1، ص 202؛ سید هاشم بحرانى، البرهان فی تفسیر القرآن‏، قم: انتشارات مؤسسه بعثه‏، 1374، ج 3، ص 674

واحد «پاسخگویی به شبهات» مجموعه منتظران ظهور